رسیدن به آسمایی :27.05.2008؛ تاریخ نشر در آسمایی :28.05.2008

 

جاوید فرهاد

فرهنگ مردمی شود یامردم فرهنگی؟

هر چند بحث درباره ی این که " فرهنگ مردمی شود یامردم فرهنگی ؟" پرسشیست که به آن پاسخ های متعدد اراdه شده؛ اما بحث های بیشتر در مورد آن، دراین وضعیت آشفته ی فرهنگی، سودمند پنداشته می شود؛ زیرا بسیاری ها با توجه به درک سطحی که از مقوله ی فرهنگ و ارزش های فرهنگی دارند، مسأله ی مردمی ساختن فرهنگ را مطرح می کنند.

خطرمردمی ساختن فرهنگ:

مردمی ساختن فرهنگ، به معنای کشانیدن فرهنگ در سطح عوام و به نحوی سقوط آن در باتلاق عوام زده گی محض است؛ زیرا در جامعه ای مانند افغانستان که سطح فرهنگی مردم، بنابر عوامل متعدد (جنگ، فقر، بی سوادی و...) آسیب پذیر بوده است، طرح مردمی ساختن فرهنگ، مساوی به عوام زده گی آن است.

چیزی که مرا در روند این بحث ها به شگفتی وا می دارد، این است که بسیاری ها به دلیل ضعف فرهنگی که دارند، می خواهند برای هر مسأله ای مبتنی بر ذوق و دریافت یک بعدی شان، نظریه پردازی کنند تا ضعف و فقر فرهنگی خود را در هاله ای از ابهام، بپوشانند.

مقوله ی مردمی ساختن فرهنگ نیز برخاسته از ذهن همین گونه افرادیست که متاسفانه به بیماری فقرفرهنگی مصاب اند.

اشتباه دیگری که درجریان بحث مردمی ساختن فرهنگ مشهوداست، این است که برخی ها با تکیه بر ارزشهای فرهنگ مردم یا فرهنگ شفاهی، تفاوتی میان عوام زده گی در فرهنگ و فرهنگ شفاهی نمی گذارند و هر گونه ابتذال فرهنگی را زیر نام ارزش فرهنگ شفاهی- به عنوان داده های فرهنگ بومی- تحویل می گیرند؛ در حالی که فرهنگ شفاهی که پدید آورنده ی آن مردمان اصیل این مرز و بوم است، جدا از ابتذال فرهنگی و عوام زده گی در فرهنگ است.

عوام زده گی در فرهنگ؛ یعنی عادت دادن مردم به ابتذال و سطحی گرایی مطلق، به جای بلند بردن سطح ذهنیت های مردم به لحاظ تعالی فرهنگی.

با توجه به مواردی که مطرح شد، خطر مردمی ساختن فرهنگ، پایین آوردن سطح ارزش های فرهنگی در حد عامیانه گرایی مطلق است که راه را در برابر رشد و تعالی فرهنگ سد می کند و فرهنگ، در چنبره ی عوام زده گی محض گیر می ماند.

ارزش فرهنگی ساختن مردم:

برای جلوگیری از گسترش خطر مردمی ساختن فرهنگ در افغانستان، بهتر است با طرح روش معکوس درباره ی این مسأله، به فرهنگی ساختن مردم بپردازیم و شیوه ها و زمینه هایی را در این فرایند فرهنگی ساختن جستجو کنیم تا با فرهنگی ساختن مردم، فرهنگ را نیز مردمی بسازیم؛ زیرا هنگامی که مردم در روند فرهنگی ساختن شان به فرآورده های جدی و ژرف و محصولات فرهنگی متعالی عادت کنند، بدون تردید، مسأله ی مردمی شدن فرهنگ در سطح متعالی آن شکل می گیرد و خطر عوام زده گی مطلق از وجود آن رفع می شود؛ اما اگر این فرایند " مردمی شدن فرهنگ" پیش از روند " فرهنگی ساختن مردم" عملی شود، چیزی جز خطر انقراض فرهنگی را در پی نخواهد داشت.