نشر در آسمایی: 22.02.2010

زنده گینامه فشرده نخستین مدیر مکتب حبیبیه

دکتور عبدالغنی خان ( 1864 ـ 1943 ) پسر مولوی عبدالصمدخان از مردمان جلالپور جتان گجرات مربوط علاقه پنجاب بود. وی پس از ختم کالج در هند از طريق يک سکالر شيپ به لندن رفت. در هنگام سفر سردار نصرالله خان به لندن ، وی در ترجمانی خدمت شهزاده را نمود. سردار نصرالله خان به وی توصيه نمود تا به کابل بيايد. چند سال بعد ، قبل از آن که مکتب حبيبيه افتتاح گردد به کابل آمد و به حيث مدير قلم مخصوص انگليسی عبدالرحمن خان و حبيب الله  پسرش اجرای وظيفه نمود.

داکتر عبدالغنی و برادر بزرگش مولوی نجف علی خان از جمله معلمين خصوصی امان الله خان بودند.

 با تاسیس لیسه حبیبیه به حیث نخستین کانون معارف معاصر در افغانستان،  داکتر عبدالغنی خان به حيث مدير  مکتب  مقرر شد .

او عضو جميعت مشروطه خواهان اول  بود و در رأس يکی از حلقه ها به نام جان نثاران ملت قرار داشت. وی با مشروطه خواهان زندانی شد و 11 سال بعد در زمان امان الله خان از حبس رها گرديد.

امان الله خان وی را به همراهی والی علی احمد خان به حيث عضو هيات مذاکره صلح و استقلال وطن به راولپندی فرستاد و سپس هم کارهای مهمی را به وی محول کرد.

عبدالغنی خان يک دوکتور چيره دست ، نويسنده ، شاعر ، تحلي گر و مترجم بود. وی در يکی از اشعارش ( فرياد مينای مسافر ) جنبش مشروطيت را بزبان شعر دری خيلی زيبا سروده است.

وی دوجلد کتاب مهم به زبان انگليسی برشته تحرير درآورد. اولين اثرش به نام :

«A Review of the political Situation in Central Asia» (نگاهی بر اوضاع سياسی آسيای ميانه )  در سال 1920 چاپ شد. این اثر در سال 1980  تجديد چاپ گرديد.

کتاب دومی وی در سه جلد به نام «A Brief Political History of Afghanistan» ( خلاصه یی از تاريخ سياسی افغانستان)  منتشر شده است که ترجمه  دری آن در آرشیف وزارت امور خارجه موجود بود.

ترجمه فارسی کتاب فوق اگر درحوادث اخير تلف و مفقود نگرديده باشد هنوز هم در آرشيف وزارت خارجه افغانستان موجود و محفوظ است. تحقيق شود.

گفته می شود که در اسناد انتلجنت سرويس انگلستان که اکنون از محرميت برآمده  و در دسترس پژوهشگران قرار دارد ، در مورد داکتر عبدالغنی خان اسناد موجود است  که وی را مرد خطرناک شماره يک ، مخالف و مزاهم منافع  دولت استعماری شهنشاهی بريتانيه کبير درسرزمين هند و منطقه  قلمداد کرده اند .

انگليس ها از همان دوران اقامتش در انگليستان و ادامه تحصيلات عالی او در آنجا ، از وی کدام دل خوش نداشتند ؛ زيرا وی در جلسات محصلين ، کنفرانس های سياسی و علمی اشتراک می ورزيد و با محصلين جوان ترکيه عثمانی و ديگر آزادی خواهان ومترقيون سخنرانی های آتشين و نطق های انقلابی می نمود. همان بود که انگليس ها سکالرشيپی را که به وی داده بودند ، قطع کردند.

درهمين زمان بود که سردار نصرالله خان عازم لندن گرديد و با دکتور عبدالغنی آشنا شد. وی  در زمان اقامت شهزاده در بريتانيا ، مترجم خاصش بوده واو را در کارهايش رهنمايی می کرد. شهزاده با درک شخصيت آزادمنش وی  ، از قطع تحصيلاتش متأثر گرديده و حاضر شد از جانب دولت افغانستان تمام مخارج معياد متباقی تحصيلش را  بپذيرد.

او بعد از ختم تحصيل و اقامت 9 ساله در انگلستان در زمان عبدالرحمن خان به افغانستان آمد.

***

معلمین مکتب حبیبیه قرار آتی بودند :

1. داکتر عبد الغنی

2 . نجف علی

3. محمد چراغ

4. چودری اسماعیل معلم انگلیسی و جغرافیه

5. چودری عبدالعزیز معلم علوم طبیعی و تاریخ

6. مولوی معراج الدین معلم انگلیسی و تاریخ

7. سکندر خان معلم انگلیسی ( پس از این که  آوازه افتاد که او جاسوس انگلیس است، از افغانستان فرار نمود )

8. مولوی محمد حسین مشهور به بی ای معلم ریاضیات .

9. مولوی محمد علی معلم انگلیسی

10. مولوی کریم بخش معلم جغرافیه

11. مولوی احمد الدین ( حافظ قرآن بود و بعد از داکتر عبد الغنی مدیر حبیبیه مقررشد)

12.مولوی مظفر (بنویی )

**************

معلمین افغانی

1 . مولوی عبد الرب معلم دینیات و مولف جلد اول تاریخ اسلام ( این اثر بحیث کتاب درسی مورد استفاده قرار داشت )

2 . مولوی محمد سرور معلم فارسی

3 . قاری عبد الله ( بعد لقب ملک الشعرا یافت )

4 . قاری عبد الغفور ندیم ( شاعر و مولف کتا ب صرف و نحو )

5 . ملا عبد الرشید لوگری ( معلم الفبای صنوف ابتدائی )

6 . قاضی عبد الرشید ننگرهاری معلم فقه

7 . میر سید قاسم لغمانی

8 . مولوی صالح محمد خان قند هاری معلو پشتو

9 . مولوی غلام محی الدین « افغان»

10 . قاری نیک محمد از دولانه چاریکار معلم تجوید

11 . توره محمد معلم فارسی و دینیات

12 . کاکا سید احمد خان لودین به حیث منتظم ایفای وظیفه می کرد.